Program

                                                                                                                                                                          POZNAŃ  2011r.

BAJKA MOIM  PRZYJACIELEM

PROGRAM DZIAŁAŃ WYCHOWAWCZO – TERAPEUTYCZNYCH
DLA DZIECI Z PRZEDSZKOLA NR 107 
W POZNANIU

OPRACOWAŁA: Karolina Futro

Spis treści

1. Wstęp
2. Cele programu
3. Treści programowe  oraz  opis założonych osiągnięć dziecka
4. Procedury osiągania celów programu

4.1. Propozycja metod pracy z dziećmi

4.2. Środki dydaktyczne  do realizowania treści programowych

4.3. Ewaluacja programu

5. Uwagi ogólne o realizacji programu
6. Bibliografia

1. Wstęp

Choroba stanowi źródło sytuacji stresowych, które wyzwalają silne emocje negatywne z którymi dziecko nie potrafi sobie radzić. Niepełna dojrzałość psychiki małego dziecka sprawia, że jest ono nieodporne na duże obciążenia. Do głównych obciążeń na które jest narażone dziecko w czasie choroby należą wg. A. Maciarz,:

– złe samopoczucie,

– zaburzenia funkcji różnych organów,

– doznawanie bólu,

– przeżywanie lęku,

– poczucie cierpienia,

– ograniczenie aktywności psychoruchowej.

Stresujący dla dziecka jest pobyt w szpitalu narażający go na rozłąkę z rodziną oraz kontakt
z obcymi osobami personelu medycznego, zwłaszcza jeśli traktują oni dziecko przedmiotowo.

Dziecko udręczone chorobą, bólem, nie potrafi koncentrować się na żadnej aktywności, rozpacza lub wpada w stan psychicznego odrętwienia. Dzieci długo uzależnione od pomocy innych stają się bierne, nie mają możliwości pokonywania trudności. 
Do szczególnie stresogennych czynników u dzieci hospitalizowanych zaliczyć można:
– nieprzygotowanie psychiczne dziecka do zabiegów medycznych wykonywanych nieznaną   

  aparaturą,

– lekceważenie lęku przeżywanego przez dziecko w czasie czynności medycznych,

– niecierpliwe przełamywanie oporu dziecka  przed iniekcją ( podawanie zastrzyku),

– brak rozmów łagodzących napięcie emocjonalne,

– obojętność emocjonalna wobec dziecka,

– długi czas bezczynnego oczekiwania na badanie,

– ograniczenie czasu odwiedzania dziecka przez najbliższych,

– monotonia wyposażenia sal szpitalnych.

            Jedną z metod redukujących lęk u dzieci są obok zabawy baśnie i bajki. Różnica między tymi dwoma pojęciami polega głównie na tym, że bajka jest krótkim dowcipnym utworem często poetyckim o charakterze satyrycznym lub dydaktycznym. Baśń natomiast jest utworem narracyjnym, fantastycznym, w którym problemy moralne są rozstrzygane jednoznacznie. Zakończenie baśni jest zawsze pozytywne.

W publikacjach dla dzieci w odniesieniu do opowiadań tworzonych na użytek terapii przyjęto pojęcie bajki terapeutycznej. Są to utwory głównie dla dzieci w wieku do 9 lat,
w których świat widziany jest z perspektywy dziecka, występują w nich czarodziejskie postacie, ale w przeciwieństwie do baśni magia rzadko pomaga w nich rozwiązywać trudności. Są to historie tak  skonstruowane i napisane by dzieci odnajdywały w nich cząstkę swych uczuć, emocji, konkretnych problemów z którymi się borykają. Bajka taka wspiera, ponieważ pozwala dzieciom zrozumieć, że lękać się, smucić to jest normalne, inni też przeżywają takie uczucia. Zawiera wskazówki jak można poradzić sobie z problemem. Celem bajek terapeutycznych jest uspokojenie, zredukowanie problemów emocjonalnych
i wspieranie dziecka. Wyodrębnia się następujące bajki terapeutyczne :

-relaksacyjne z wykorzystaniem muzyki, w których głównym celem jest uspokojenie dziecka,

– psychoedukacyjne których celem jest wprowadzenie zmian w szeroko rozumianym zachowaniu dziecka,

– psychoterapeutyczne które mają na celu obniżać lęk – dziecko ma poprzez fabułę bajki odnaleźć swoje lęki i uzyskać pomoc.

Program działań wychowawczo – terapeutycznych „Bajka moim przyjacielem” powstał z myślą o potrzebach dzieci z Przedszkola Specjalnego nr 107 przy Szpitalu Klinicznym im. Karola Jonschera Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, a jego założeniem jest zmniejszenie lęku i napięcia związanego z pobytem w szpitalu.

Zakres treści niniejszego programu  doskonale wpasowuje się w tematykę Programu Wychowawczego  i Programu Profilaktyki Zespołu Szkół Specjalnych nr 110 w Poznaniu.

     Program  jest zgodny z podstawą  programową wychowania przedszkolnego zatwierdzoną   przez   Ministerstwo  Edukacji   Narodowej    (  Rozporządzenie  MEN  z  dnia 23 grudnia 2008r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół – Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17, zał. nr1).  

     Zajęcia ukierunkowane na terapeutyczną rolę bajek przeprowadzane będą na oddziałach szpitalnych.  Program jest przeznaczony do pracy z dziećmi w wieku od 4-5 lat.
Istnieje możliwość poszerzenia zakresu treści programu dla innych grup wiekowych.

     Realizacja programu  rozpocznie się od roku szkolnego 2011/2012. Spotkania zaplanowano  w miesiącach listopadzie i w marcu ( mogą być przeprowadzane także w innym terminie w zależności od potrzeb dzieci).

     Rodzice zachęcani będą do współpracy i kontynuowania działań o podobnym charakterze np. czytanie książek, opowiadanie bajek, kolorowanie obrazków przez dzieci.

     Program został przygotowany do wykorzystania zarówno w indywidualnej pracy
z dzieckiem, jak i z grupą dzieci.

      Ze względu na nowatorskie rozwiązanie problemu lęku pojawiającego się u dzieci przebywających w szpitalu istnieje możliwość modyfikacji programu w czasie jego realizacji.

2. Cele programu

Celem nadrzędnym programu „Bajka moim przyjacielem” jest pomoc dziecku w redukcji napięcia i lęku związanego z pobytem w szpitalu.                                                                      

Cele kształcenia i wychowania: 

• Budzenie wiary we własne siły i możliwości.
• Stymulowanie wyobraźni małego dziecka poprzez słuchanie bajek terapeutycznych.
• Wspomaganie dzieci w rozpoznawaniu i nazywaniu swoich emocji, uczuć, przeżyć
  w różnych sytuacjach.
• Rozwijanie umiejętności właściwego reagowania na bodźce zewnętrzne, związane ze zmianą otoczenia.
• Wyrażanie swoich przeżyć i emocji  poprzez różne formy plastyczne, ruchowe i dźwięk.
• Kształtowanie umiejętności wyrażania własnych myśli, emocji, potrzeb i odczuć w sposób zrozumiały dla najbliższego otoczenia.
• Wprowadzanie dziecka w świat wartości uniwersalnych.
• Wypracowanie u dziecka odpowiedniego stosunku do odmienności i indywidualności innych osób.
• Stwarzanie sytuacji sprzyjających rozwojowi mowy i myślenia dziecka
  ( swobodna wypowiedź dotycząca np. zachowania lub wyglądu głównego bohatera bajki).
• Rozwijanie umiejętności wypowiadania się poprzez zabawy teatralne i dramowe.
• Rozwijanie zainteresowań literaturą dziecięcą.
• Kształtowanie nawyku uważnego słuchania tekstu czytanego przez dorosłą osobę ( czas dostosowany do wieku, możliwości i stanu zdrowia dziecka).
• Uwrażliwienie na piękno języka literackiego.

Cele terapeutyczne:

• Stwarzanie przyjaznego klimatu w celu pobudzania dziecka do  pozytywnego myślenia.
• Uruchamianie pozytywnych emocji poprzez czytanie bajek.
• Przeniesienie  myśli dziecka w świat bajki ( zapomnienie o chorobie). 
• Rozładowywanie napięć związanych z chorobą i procesem leczenia, zachęcanie do wytrwałości w działaniu.
• Uwolnienie dzieci od zalegających negatywnych emocji, okazanie im uwagi, akceptacji, bliskości emocjonalnej, dostępności fizycznej i psychicznej osoby dorosłej.
•   Wzmacnianie poczucia własnej wartości i możliwości dziecka chorego.
• Ukazanie dziecku możliwości radzenia sobie z lękiem –innego sposobu myślenia, przeżywania, zachowania i działania.

3. Treści programowe  oraz  opis  założonych osiągnięć dziecka

4. Procedury osiągania  celów programu

4.1. Propozycje metod pracy z dziećmi

  Dla osiągnięcia założonych celów konieczne jest zastosowanie różnorodnych metod pracy:

– oparte na słowie: praca z książką, opowiadanie, opis, rozmowa, czytanie z podkładem muzycznym,

– oparte na obserwacji : pokaz obrazów,

– metody aktywizujące: elementy dramy,  pedagogika zabawy, wizualizacja,

– oparte na praktycznej działalności dziecka : techniki origami, papierczaki, rysowanie, malowanie, oklejanie, wycinanie itp.
 

Wszelkie metody będą wspierane przez odpowiednio dobrane formy pracy inicjujące aktywność dzieci.

Dla potrzeb programu stosuje się następujące formy pracy:

• indywidualną
• grupową
• zbiorową

W różnych proporcjach w zależności od możliwości, sytuacji, stanu zdrowia itp.

4.2. Środki dydaktyczne do realizowania treści programowych:

Nadmierne napięcie i niepokój

Wybrane bajki relaksacyjne:

–  Molicka M., Bajkoterapia  – O lękach dzieci i nowej metodzie terapii – Bajka o wróbelku,  Bajka o niedźwiadku, Wydawnictwo Media Rodzina, Poznań 2002

–  Lewicka B., Bajkowy  Relaks  dla  dzieci  cz. II – Na Zdrowie,  Centrum Rozwoju Edukacji i Turystyki – Avida  (CD)

oraz płyty CD z muzyką relaksacyjną:

– Umer M. , Turnau G. Kołysanki – utulanki , Wydawnictwo Fokus

– Pałczyński Z., W leśnym uroczysku”, Wydawnictwo P.W. „Alauda”
– Muzyka która leczy, Wydawnictwo  Reader’s Digest

– Dźwięki Natury. Raj, Agencja Artystyczna MTJ

oraz inne nagrania z muzyką.

Lęk związany z leczeniem, bólem, możliwym uszkodzeniem ciała, odmiennością

Wybrane bajki terapeutyczne (opowiadane, czytane w całości lub w fragmentach):

–  Molicka M., Bajki terapeutyczne cz. I – Ufuś, Wydawnictwo Media Rodzina, Poznań 1999.

–  Brett  D., Bajki, które leczą cz.1– Ból, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne,
   Gdańsk 2006.
–  Clark B., Bourgeois P. – Franklin idzie do szpitala, Wydawnictwo Debit, 2000.

–  Ortner G., Bajki na dobry sen –  Syrenka, Świat Książki, Warszawa 2008.

 – Barciś A., Praca zbiorowa   Bajkoterapia – czyli dla małych i dużych o tym, jak bajki mogą  pomagać – Rubinek, Nasza Księgarnia, Warszawa 2009.

– Molicka M., Bajki terapeutyczne cz. II – Rycerz i jego giermek, Wydawnictwo Media Rodzina, Poznań  2003.

– Bajki – pomagajki u doktora: Igiełka Tusia – CD. Wydawca: Fundacja Drabina Rozwoju.

– Andersen H.Ch. ,  Baśnie –  Brzydkie kaczątko, Nasza Księgarnia , Warszawa 1978.

Lęk wywołany  separacją i nieznanym otoczeniem

Wybrane bajki terapeutyczne  (opowiadane, czytane w całości lub w fragmentach):

– Molicka M., Bajki terapeutyczne cz. I – Zuzi – Buzi, Wydawnictwo Media Rodzina,
Poznań 1999.

– Molicka M. , Bajki terapeutyczne – Mrok i jego przyjaciele. Wydanie audio, Media Rodzina.   

– Bajki – pomagajki u doktora: Z łupiny do doniczki – CD. Wydawca: Fundacja Drabina Rozwoju.
oraz:

– pacynki, kukiełki, obrazki,

  – „piłki emocje” (Radosna Szkoła),
– różnorodne materiały i narzędzia do działalności plastycznej ( papier kolorowy, kartki
  i arkusze papieru, krepa, nożyczki, klej, plastelina, farby, kredki, flamastry, materiały  

    niekonwencjonalne np. surowce wtórne  itp.),
– odtwarzacz, płyty,

– laptop,

– instrumenty perkusyjne,

– klocki obrazkowe – układanka,

– książka: Barff  U. , Złota księga pomysłów- Każde dziecko to potrafi, Wydawnictwo Delta.

4.3. Ewaluacja programu:

– słuchanie wypowiedzi dzieci na zadany temat – formułowanie przez dziecko swoich myśli, odczuć,

– spostrzeganie zmian w zachowaniu dziecka, będzie to możliwe po kilku spotkaniach z  dzieckiem dłużej przebywającym w szpitalu,

– zapoznanie się z opinią personelu medycznego i rodziców  na temat zmian w zachowaniu dziecka,

– notowanie wszelkich modyfikacji programu, dostosowanie do sytuacji przedszkola szpitalnego i wprowadzenie przewidywanych zmian w następnym roku szkolnym.

5. Uwagi ogólne o realizacji programu

          Inspiracją dla opracowania programu była moja praca z dziećmi przebywającymi w specyficznych warunkach szpitalnych.

          Program będzie realizowany elastycznie, w zależności od indywidualnych potrzeb dzieci, a także od aktualnego stanu ich zdrowia. Stąd też treści programowe zajęć będą zależały od problemów  dotyczących danego dziecka i od długości jego pobytu w szpitalu. Istnieje możliwość modyfikacji zaplanowanych zajęć w przypadku istotnej zmiany stanu zdrowia dziecka.

Mam nadzieję, że realizacja powyższego programu przyczyni się choć w pewnym stopniu do poprawy samopoczucia małych pacjentów naszego szpitala.

6. Bibliografia

Andrzejewska J., Wierucka J., Razem w przedszkolu. Program wychowania   przedszkolnego, WSiP, Warszawa 2009.

Borecka I., Biblioterapia w szkole podstawowej i gimnazjum – materiały dydaktyczne dla nauczycieli i bibliotekarzy, Wydawnictwo UNUS , Wałbrzych 2002.

Maciarz A., Dziecko przewlekle chore – Opieka i wsparcie, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2006.

Molicka M., Bajkoterapia – O lękach dzieci i nowej metodzie terapii, Wydawnictwo Media  Rodzina,  Poznań 2002.

Molicka M.,  Bajki terapeutyczne cz.I , Poznań 1999 i cz. II, Poznań 2003, Wydawnictwo Media Rodzina.

Molicka M. – artykuł : Bajkoterapia  jako rodzaj biblioterapii w procesie wspierania
   i terapii.

Walczak-Sarao’ M., Kręcisz D. , Wesołe przedszkole i przyjaciele. Program wychowania
 i edukacji przedszkolnej, WSiP, Warszawa 2009.

Podstawa  programowa  wychowania  przedszkolnego,  według  Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008r ( Dz. U. z dnia 15 stycznia 2009 r. Nr 4,
poz. 17, zał. nr 1).